Сарманда Габидуллиннар гаиләсе балаларга матур мәйданчык әзерли

Ти­рә-юне­без­нең чис­та­лы­гы үзе­без, үзе­без­нең сә­ла­мәт­ле­ге­без өчен ки­рәк­ле­ге ха­кын­да ни­гә­дер нык­лап уй­ла­на бел­ми­без әле. Ай­га бер өмә­гә чы­га­быз, тер­ри­то­ри­я­не, урам­нар­ны оны­тыл­ган­да бер тәр­тип­кә ки­те­рә­без дә, ты­ныч­ла­нып ка­ла­быз. Ал­га та­ба ник ан­да чүп­лек­кә кү­меп кит­ми­ләр. Сук­ран­ган бу­ла­быз, бер ча­ра да күр­ми дип, җи­тәк­че­лек­не әр­ли­без. Ә үзе­без чүп­ләү­че­гә ки­сә­тү ясар­га ат­лы­гып тор­мый­быз. Кем­нең­дер ки­леп чис­тар­тып бир­гә­нен, ни­дер эш­лә­гә­нен кө­тә­без. "Ник мин җы­еш­ты­рыр­га ти­еш әле. Күп­тән тү­гел без яшә­гән күп­кат­лы йорт яны­на трак­тор ар­ба­сы куй­ды­лар, тер­ри­то­ри­я­не җы­еш­ты­ра­быз дип, өл­кән­рәк­ләр өмә­гә дә әй­теп йөр­де­ләр. 18 фа­тир­дан дүрт ке­ше җы­еш­тыр­ды, мин чык­ма­дым. Ком­му­наль хез­мәт­ләр­нең ай­лык тү­ләү кә­га­зен­дә ише­гал­ды тот­кан өчен фа­тир мәй­да­ны­ның һәр квад­рат мет­ры­на бер сум 35 ти­ен исә­бен­нән ак­ча ала­лар, то­рак ми­лек­че­лә­ре шир­кә­тен­дә ише­гал­ды җы­еш­ты­ру­чы шта­ты да бул­ды­рыл­ган. Шу­лар ки­леп җы­еш­тыр­сын, ак­ча алыр­га бе­лә­ләр бит", - ди­де бу хак­та үз фи­ке­ре бе­лән ур­так­лаш­кан Га­лия. Ни кыз­га­ныч, аның як­лы­лар шак­тый шул әле. Тор­ган, яшә­гән җи­ре­без­гә ка­ра­та мон­дый би­та­раф мө­нә­сә­бәт, әл­бәт­тә, урын­лы бор­чы­лу ту­ды­ра. Югый­сә, Ал­ла­һы тә­га­лә дә та­би­гать­не сак­лар­га, ти­рә-юне­без­не чис­та то­тар­га куш­кан. "Мө­сел­ман ке­ше­се­нең кү­ңе­ле ге­нә тү­гел, яшә­гән йор­ты, әй­лә­нә-ти­рә­се дә пакъ, саф бу­лыр­га ти­еш. Пәй­гам­бә­ре­без (с.г.в.) хә­дис­лә­рен­дә чис­та­лык сөй­гән­нәр­нең ге­нә җән­нәт­кә ке­рә­чә­ген ис­кәр­тә. Ул пөх­тә­лек­нең иман­нан ки­лүе ха­кын­да да ти­рән­тен аң­ла­та. Та­би­гать­не пыч­ра­ту, шап­шак­лык ке­ше­нең сау­лы­гы­на зы­ян бу­лып, үзе­нә үк әй­лә­неп кай­та. Чөн­ки шай­тан­нар чүп ыр­гыт­кан җир­гә ия­лә­шә. Ти­еш бул­ма­ган урын­га чүп ыр­гыт­кан җир­дә зәх­мәт ка­гы­лу оч­рак­ла­ры да еш кү­зә­те­лә. Шу­лай ук ри­зык­ны ис­раф итү, аны чүп­лек­кә ыр­гы­ту, до­га ки­тап­ла­рын таш­лау да гө­наһ", - ди "Тәү­фыйк" мә­че­те имам-ха­ти­бы Мә­лик хәз­рәт Са­дый­ков.

Җы­еш­ты­рыл­ган, чә­чәк­лек­ләр ясал­ган, агач­лар утыр­тыл­ган ти­рә­дән узуы ук кү­ңел­ле. Дө­рес, шәх­си йорт ал­ла­рын ни­чек­ләр ге­нә ма­тур­ла­мый­лар. Ә ме­нә күп­кат­лы йорт тер­ри­то­ри­я­лә­рен тәр­тип­кә ки­те­рү кы­ен­га­рак ту­ры ки­лә. Ни ди­сәң дә, төр­ле фи­кер, төр­ле хо­лык. Шу­лай да, бик те­лә­гән­дә, ан­да да әки­я­ти гү­зәл­лек ту­ды­рыр­га мөм­кин икән. Әй­тик, Сар­ман авы­лын­да­гы Ле­нин ура­мы 61, 63 нче күп­кат­лы йорт­лар кар­шын­да­гы мәй­дан­да кай­чан­дыр чүп-чар иде. Бу ти­рә­дән икен­че бер үтү­е­без­дә ул ин­де чис­тар­тыл­ган, өчен­че­се­ндә чә­чәк­лек­ләр пәй­да бул­ган, чә­чәк утыр­тыл­ган тә­гәр­мәч бал­ло­на­ры ма­тур, як­ты төс­ләр­гә бу­ял­ган, ис­ке та­бак­лар­дан, са­выт­лар­дан, плас­тик ше­шә­ләр­дән төр­ле фи­гу­ра­лар ясал­ган, ба­ла­лар­га уен мәй­дан­чы­гы эш­лән­гән. Со­раш­ты­ра тор­гач, бел­дек: бу шул ти­рә­дә яшәү­че Гү­зәл апа бе­лән Хә­мит абый Га­би­дул­лин­нар­ның ты­ры­шлы­гы, тын­гы­сыз­лы­гы нә­ти­җә­се икән. "Ә­ле эш­ләр шак­тый, - ди Гү­зәл апа. - Мәй­дан­чык­ны кой­ма бе­лән әй­лән­де­реп ала­сы, агач­лар утыр­та­сы бар". Кы­ен бул­ды­мы, ди­без аңа. "Кы­ен бул­ма­ган кая. Го­му­ми йорт­та кар­шы­лык­лар җи­тәр­лек. Кем­дер тир­ги, кар­гау­чы­лар да бар, икен­че бер­се җи­ме­рә, тап­тый, өчен­че­се мак­тый, сок­ла­на. Чә­чәк­лек өс­тен­нән йө­реп, шаш­лык пе­ше­реп, чүп-ча­рын ба­ла­сы уй­ный тор­ган мәй­дан­чык­ка таш­лап кал­ды­ру­чы­лар бе­лән дә кө­рә­шер­гә ту­ры ки­лә", - ди­де ул көр­се­неп. Гү­зәл апа го­ме­ре буе ба­ла­лар бак­ча­сын­да хез­мәт куя, алар­ның пси­хо­ло­ги­я­сен ях­шы бе­лә: мәй­дан­чык­та ин­де атын­гыч та, кеч­ке­нә ге­нә ком­лык , рә­сем ясау өчен бо­рыл­ма­лы өс­тәл­чек тә эш­лән­гән. "Ла­ек­лы ял­га чык­кач, һәр­кем үзе те­лә­гән шө­гыль бе­лән ма­вы­га. Йорт­лар кар­шын­да­гы ис­ке са­рай­лар сү­те­леп, чис­тар­ты­лып, те­лә­гән ке­ше­ләр, Сар­ман авыл җир­ле­ге рөх­сә­те бе­лән, ан­да яшел­чә тү­тәл­лә­ре бул­дыр­ды­лар. Буш урын­нар ба­ры­бер кал­ды. Ти­рә­без­дә бак­ча яшен­дә­ге 34 ба­ла, 40лап ве­те­ран бар. Тор­мыш ип­тә­шем Хә­мит бе­лән алар­га ял итү, үза­ра ара­ла­шу уры­ны бул­ды­рыр­га ни­ят­лә­дек. Күр­ше­ләр дә бу фи­кер­не хуп­ла­ды. Ба­ры­быз бер­гә­ләп тер­ри­то­ри­я­не чис­тарт­тык. Ис­ке ма­ши­на тә­гәр­мәч­лә­ре алып кайт­тык. Аңа кыш­тан әзер­лән­гән чә­чәк үсен­те­лә­рен күр­шем Зөл­фия бе­лән кү­че­реп утырт­тык. Ти­рә-юне­без ямь­лә­неп кит­те. Үзе­без яши тор­ган подъ­езд тө­бен­дә дә чә­чәк­лек бул­дыр­дык. Электр ба­га­на­сы ти­рә­се­нә дә кол­мак чәч­тек. Кер элү мәй­дан­чы­гын әй­лән­де­реп чә­чәк­ләр утырт­тык. Күр­ше­дә­ге 63 йорт ишек ал­дын­да да Брил­ли­ант Дәү­ләт­ши­на кө­че бе­лән ясал­ган мәй­дан­чык бар. Аның бе­лән ки­ңәш­лә­шеп, чә­чәк үсен­те­лә­рен бү­ле­шеп эш­ли­без. Нык­лы ни­ят бе­лән ке­реш­сәң, үзең яшә­гән тер­ри­то­ри­я­не ал­лы-гөл­ле чә­чәк­лек­кә кү­мәр­гә бу­ла икән. Мәй­дан­чык ба­ла­лар­га 1 июнь - алар­ны як­лау кө­не­нә бәй­рәм бү­лә­ге­без бул­сын. 15 июнь - әти­ләр кө­не дә. Без га­и­лә­ләр­гә бә­хет, уңыш­лар те­ли­без. Һәр­кай­сы­ның хы­ял­ла­ры зур­дан, тор­мыш­ла­ры мул­дан бул­сын", - ди­де­ләр ир­ле-хатын­лы Гү­зәл һәм Хә­мит Га­би­дул­лин­нар.

Ма­тур ман­за­ра­ны кү­ңел­гә са­лып, йорт­лар янә­шә­сен­нән уза тор­ган кай­тыр юл­га куз­гал­дым, алар­да­гы җый­нак­сыз­лык­ны кү­реп кә­еф төш­те. Ә бит һәр ке­ше елы­на бер ге­нә тап­кыр ку­лы­на эш ко­ра­лы алып, үз тер­ри­то­ри­я­сен­дә 10-15 ми­нут җы­еш­тыр­са да, ти­рә-ягы­быз кө­леп то­рыр иде.

Чүп-чар ди­гән­нән, ул кур­кы­ныч­лы­лык дә­рә­җә­се бу­ен­ча 5 төр­гә бү­ле­нә.

Рос­си­я­дә чүп­лек­кә таш­лан­ган көн­кү­реш кал­дык­ла­ры­ның ни­ба­ры 5 про­цен­ты гы­на эш­кәр­тү­гә ярак­лы.

Дөнь­я­да иң зур чүп­лек Нью-Йорк­та. Ул 1948 ел­да ачыл­ган, көн­гә 14 мең тон­на кал­дык ка­бул итә.

Бе­рен­че тап­кыр кал­дык­лар­ны 200 ел элек анг­ли­я­дә эш­кәр­тә баш­ла­ган­нар.

Сүз уңа­ен­нан

"Чис­тар­ту, тө­зек­лән­де­рү" ике­ай­лы­гы дә­ва­мын­да Сар­ман урам­на­ры­на 11 мең төп - чә­чәк, 600 төп агач үсен­те­лә­ре утыр­тыл­ды.

Бү­ген­ге көн­дә оеш­ма, предп­ри­я­ти­е­ләр үз­лә­ре­нә бер­ке­тел­гән учас­ток­лар­да, урам­нар­да, ск­вер­лар­да, юл буй­ла­рын­да чүп үлән­нә­рен ча­ба. Ин­де Му­са Җә­лил, Ле­нин урам­на­ры, Яр Чал­лы ягын­нан ки­лә то­р­ган юл кыр­ла­ры тәр­тип­кә ки­те­рел­де.

26 май­дан 1 июнь­гә ка­дәр ра­йон­да чүп үлән­нә­ре­нә кар­шы кө­рәш ат­на­сы дип игъ­лан ител­де.

Ил бу­ен­ча иң күп кал­дык

Тө­зе­леш ма­те­ри­ал­ла­ры - 27,7%

Азык-тө­лек - 28,8%

Кә­газь - 14,6%

Пы­я­ла - 11,2%

Чүп­рәк-чап­рак - 1,2%