Иске Минзәләбашта Кыяметдиновлар гаиләсе барысына да үрнәк булып тора

Авы­лы­быз­да шун­дый га­и­лә­ләр бар: алар бер-бер­се бе­лән җы­лы мө­нә­сә­бәт­тә, алар­да як­ты­лык, ты­ныч­лык, ал­тын ур­та­лык бу­ла. Ал­га да чап­мый­лар, арт­та да кал­мый­лар, кау­дар­лан­мый­лар да. Мон­дый га­и­лә­ләр ил­не-көн­не җы­лы­та­лар, як­тыр­та­лар. Флер бе­лән Рә­ми­лә, го­му­мән, бар­лык Кы­я­мет­ди­нов­лар да - нәкъ шун­дый­лар­дан.

Кы­я­мет­ди­нов­лар бе­лән мин күп­тән та­ныш. Ара­ла­шып, оч­ра­шып, сә­лам­лә­шеп то­ра­быз. Нин­ди хо­лык­лы, нин­ди сүз­ле, ип­ле­ме, тел­ле­ме, тел­сез­ме - авыл җи­рен­дә ба­ры­сы да, уч тө­бен­дә­ге­дәй, күз уңын­да бит.

Аларның әти-әни­лә­ре - га­ди авыл ке­ше­лә­ре. Фа­лих абый - Ис­ке Мин­зә­лә­баш­ны­кы, Вә­җи­һә апа - Бу­ра­лы­дан. Фа­лих абый тер­лек­че­лек­тә төр­ле эш­тә бул­ды, ат ка­ра­ды, кө­тү көт­те. Әни­лә­ре Вә­җи­һә апа да тер­лек­че­лек­тә эш­лә­де. Чө­ген­дер си­рәк­ләү, бә­рәң­ге чүп­ләү ке­бек эш­ләр­дән дә кал­ма­ды. Үз көч­лә­ре, ты­рыш­лык­ла­ры бе­лән яшә­де­ләр. "Эч­кер­сез, ка­ру­сыз, зы­ян­сыз ке­ше­ләр иде, гел эш­тә бул­ды­лар", - дип ис­кә ала­лар авыл­даш­лар алар ту­рын­да.

Га­и­лә­лә­рен­дә бер-бер арт­лы дүрт ма­лай һәм бер кыз ту­ды. Ба­ла­ла­ры да, әти-әни­лә­ре ке­бек, эш сө­ю­чән, ип­ле ге­нә үс­те­ләр. Йо­кы­дан то­ру­га, кай­сы бак­ча­га, кай­сы уку­га ашы­га. Ә ән­кә­лә­ре­нә - ир­тә таң­нан мал-ту­ар, кол­хоз эше, ба­ла­лар... Вә­җи­һә апа­га авыр­га ки­тә, чир­гә са­бы­ша. Төп авыр­лык олы ул­ла­ры Фир­дә­вес­кә тө­шә - эне­кәш­лә­рен, сең­ле­сен бар­лап, юын­ды­рып, аша­тып, йок­ла­тып, кай­сын мәк­тәп­кә, кай­сын ба­ла­лар бак­ча­сы­на оза­та, кош-корт ка­рый...

1978 ел­да, Мин­зә­лә авыл ху­җа­лы­гы тех­ни­ку­мын тә­мам­лап, авыл­га Фәй­рү­зә исем­ле кыз эш­кә кай­та. Шул кич­не үк аны клуб­тан Фир­дә­вес оза­та.

- Еге­тем­не ар­ми­я­гә озат­тым. Ике ел ара­быз­да җы­лы хис­ләр ту­лы хат­лар йөр­де. Эне­кәш­лә­рен, сең­ле­сен кай­гыр­тып яшә­дем, - дип ис­кә ала Фәй­рү­зә.

Фә­ри­дә­не үз яны­на ту­лай то­рак­ка ала, бак­ча­га да үзе йөр­тә. Ә Фир­дә­вес кай­ту­га, гөр­лә­теп туй ясый­лар, баш­ка чы­га­лар.

Аг­ро­ном-орлыкчы бу­лып кайт­кан кыз бак­ча­чы да, ком­со­мол ко­ми­те­ты сек­ре­та­ре дә, кол­хоз тор­мы­шын як­тыр­ту­чы га­зе­та­ның ре­дак­то­ры да, аек­лык җәм­гы­я­тен, ха­лык дру­жи­на­сын алып баручы да, клуб мө­ди­ре дә бу­ла, 27 ел колхозның кадр­лар бү­ле­ген җи­тәк­ли. Ут­тан алып су­га, су­дан алып ут­ка сал­са­лар да, үз тө­сен җуй­мас, бо­зыл­мас, ди­ләр Фәй­рү­зә ке­бек бул­дык­лы­лар ту­рын­да. Аны хөр­мәт итә­ләр, яра­та­лар, ты­рыш­лы­гын, үҗәт­ле­ген кү­рә­ләр. Яз­мыш сы­нау­ла­ры­на да би­реш­ми­ләр алар...

Ул­ла­ры Рус­лан ур­та мәк­тәп­не ях­шы гы­на тә­мам­лап, юга­ры уку йор­ты­на кер­де, ар­ми­я­дә хез­мәт ит­те. Кыз­ла­ры Алия - КНИ­ТУ сту­ден­ты.

- Фир­дә­ве­сем ты­рыш, бул­дык­лы. Га­и­лә­не бик кай­гыр­та, ба­ла­лар­ны бик яра­та, - ди Фәйрүзә.

Шу­лай, ир-ат җа­вап­лы, тәр­тип­ле, ха­тын-кыз акыл­лы­рак, са­быр­рак бул­са, тор­мыш та көй­ле бу­ла.

Ту­ган­на­ры да бик рәх­мәт­ле Фир­дә­вес­кә. "А­бы­е­быз­га мең шө­кер", - ди­ләр алар. Әни­ләре авырган авыр ел­лар­да тор­мыш ар­ба­сын бер­гә­ләп, ба­тыр­лар­ча, зар­лан­мый­ча, сык­ран­мый­ча, тый­нак кы­на тар­та­лар алар.

1984 ел... Фа­лих абый­лар­да - янә дә бер шат­лык­лы ва­кый­га. Икен­че улы Фә­нүс һәм авыл­да­шы - иш­ле, ма­тур га­и­лә­дә ту­ып үс­кән кыз Илү­зә өй­лә­не­шә­ләр. Яшь га­и­лә Җә­лил бис­тә­се­нә төп­лә­нә. Га­и­лә шат­лы­гы бу­лып, ул­ла­ры Фә­нил бе­лән Да­нил туа, дөнь­я­ла­ры тү­гә­рәк­лә­нә. Ту­ган­на­ры бе­лән ара­ла­шып го­мер итә тор­гач, ун ел уз­га­ны си­зел­ми дә ка­ла. Тик, тор­мыш­ла­ры көй­ле ге­нә бар­ган­да, Фә­нүс авы­рып ки­тә. Дөнья бул­гач, чи­ре дә, хәс­рә­те дә көт­мә­гән­дә ки­лә бит аның. "Яз­мыш без­нең тез ас­ты­на сук­са, без аның яка­сы­на ябы­шып яшәр­гә өй­рән­дек", - ди Илү­зә, Фә­нис Ярул­лин сүз­лә­ре­нә ку­шы­лып. Егер­ме ел ин­де ул сык­ран­мый­ча, зар­лан­мый­ча ка­дер­ле ке­ше­сен ка­рый. Ме­нә ул га­и­лә нык­лы­гы, ир ха­кын хак­лау!

- Шат­лык­лар­ны да, кай­гы­лар­ны да ур­так­ла­шыр­га әзер то­ру­чы ту­ган­на­рым, дус­ла­рым бар, - ди Илү­зә. Әйе, сал­кын дөнь­я­ны җы­лы җан­нар җы­лы­та шул. Кү­ңе­лен моң ба­са баш­ла­са, Илү­зә хәс­рә­тен ке­ше­гә ау­дар­мый, сыз­ды­рып гар­мун уй­ный.

Аның әти-әни­лә­ре бе­лән күр­ше­ләр без, кайт­кан­нар иде, кү­реш­тек. Илү­зә­нең йө­зе кө­ләч, кү­ңе­ле көр. Ин­де ул­ла­ры­ның - үз тор­мыш­ла­ры. Фә­нил тор­мыш ип­тә­ше Ли­лия бе­лән бер ул, бер кыз үс­те­рә. Данил Чаллыда яши.

Бер өй­лән­мә­гән егет­тән якы­ны со­ра­ган: "Син ба­ла­ңа ни те­ли­сең?" "Ях­шы, күр­кәм хо­лык­лы әни те­лим", - дип җа­вап бир­гән те­ге­се. Флер­ның да бә­хе­те бул­ды: Рә­ми­лә - ир, ата-ана ха­кын хак­лап яшәү­че төп­ле ха­тын. Алар 1988 нче ел­ның мар­тын­да өй­лә­неш­те­ләр. Бер-бер­се­нә те­рәк бу­лып, юа­ныч бу­лып яшәү­лә­ре­нә 26 ел бул­ган.

Флер сак­чы­лык оеш­ма­сын­да эш­ли, җәй­лә­рен ком­байн­га уты­ра. Хез­мә­те­нә, баш­кар­ган эше­нә дә тел-теш ти­де­рер­лек тү­гел. Яр­дәм­чел, ка­ру­сыз. Ос­та кул­лы егет­кә нин­ди­дер үте­неч бе­лән, яр­дәм со­рап мө­рә­җә­гать ит­сәң, ярар, ди, үти, бу­лы­ша, күп сөй­ләш­ми. Ты­ныч хо­лык­лы, ыша­ныч­лы, ара­ла­шу­чан, са­быр, ачык йөз­ле. Якын­на­ры­на - нык­лы те­рәк, ту­ган җан­лык­лы, ха­ты­ны­ның ана­сы­на бик хөр­мәт­ле. Флер­ның класс җи­тәк­че­се Тәз­ки­рә апа Хөс­нет­ди­но­ва да элек­ке­ге уку­чы­сын уңай як­тан гы­на тас­вир­лый, бик ке­ше­лек­ле бул­ды, укы­ту­чы­лар­ны хөр­мәт ит­те, ди. Флер­ның тор­мы­шы да ма­тур, йорт-җи­ре тө­зек, пөх­тә, җи­тү. Иш яны­на куш ди­гән­дәй, тый­нак, уң­ган-бул­ган Рә­ми­лә­се нур чә­чеп то­ра. Рә­ми­лә элект­рик һө­нә­рен үз­ләш­тер­гән. Мәк­тәп­тә тех­ник хез­мәт­кәр бу­лып эш­ли, аны яра­тып, ти­еш­ле юга­ры­лык­та баш­ка­ра бе­лә. Күр­ше­сен­дә ге­нә яшәү­че ко­да-ко­да­гые бе­лән та­ту итеп яши, ире­нең ту­ган­на­ры бе­лән ма­тур итеп ара­ла­ша.

Бер­гә­ләп ике ул үс­тер­де­ләр. Алар да тәр­тип­ле, тый­нак, үз­лә­ре ке­бек ип­ле, эш­чән, ты­ныч хо­лык­лы. Олы ул­ла­ры Ру­зил­не укыт­тым. Яз кө­не бак­ча­га эш­кә алып чык­кач: "А­па, үзе­без эш­ли­без", - дип, ат­лы­гып то­ра иде. Ру­зил, ур­та мәк­тәп­не тә­мам­ла­гач, шо­фер­лык­ка укып, та­нык­лык ал­ды, авыл­да ком­байн­да, трак­тор­да эш­лә­де: ур­ды, җый­ды, авыл­даш­ла­ры­ның бак­ча­ла­рын сөр­де. Хә­зер Җә­лил­дә "Во­до­ка­нал­сер­вис" җәм­гы­я­тен­дә трак­тор­да эш­ли, ка­ра­выл­да да то­ра. Ку­лы бик ос­та, ма­тур­лык ту­ды­ра бе­лә, тех­ни­ка­га әвәс. Же­ня исем­ле кыз­га өй­лә­неп, әти-әни­лә­ре бе­лән бер­гә бик ма­тур яши­ләр. "Мин ике би­ем бе­лән то­рам", - дип мак­та­на да, го­рур­ла­на да Же­ня. Ул мед­пункт­та ке­че хез­мәт­кәр бу­лып эш­ли. Оч­раш­кан­да, гел әти-әни­сен мак­тый, ире­нең ях­шы як­ла­ры ту­рын­да гы­на сөй­ли. Рәмиләнең өлкән яшьтәге әни­се - Гөл­чи­рә апаны да ка­рыйлар.

Ә ке­че ул­ла­ры Рә­мис, 9 сый­ныф­ны тә­мам­ла­гач, Сар­ман аг­рар көл­ли­я­тен­дә ав­то­ме­ха­ник һө­нә­рен үз­ләш­тер­де.

Шө­кер, бу га­и­лә­гә ты­рыш, са­быр, укы­мыш­лы ки­лен­нәр на­сыйп бул­ды.

Кыз­га­ныч­ка кар­шы, Кы­я­мет­ди­нов­лар га­и­лә­се­нә Хо­дай Тә­га­лә та­гын бер сы­нау җи­бә­рә - Фә­рит исем­ле ту­ган­на­ры яшь­ли ва­фат бу­ла. Ә се­ңел­лә­ре Фә­ри­дә тор­мыш­лы. Ип­тә­ше Ма­рат бе­лән бер ул үс­те­рә­ләр. Җә­лил бистәсендә үз көч­лә­ре, ты­рыш­лык­ла­ры бе­лән ма­тур гы­на го­мер итә­ләр.

Әйе, юл да ти­гез ге­нә бул­ма­ган, су да бор­ма­ла­на-бор­ма­ла­на ак­кан ке­бек, тор­мыш­та да төр­ле хәл­ләр бу­ла. Тик, олы мә­хәб­бәт бул­са, авыр­лык­лар җи­ңе­лә. Кы­я­мет­ди­нов­лар­га да алар­ны җи­ңәр­гә шул олы хис бу­лы­ша, ки­лә­чәк көн­нәр­гә әй­ди.

Әл­фия Мө­хәм­мәт­җа­но­ва, Ис­ке Мин­зә­лә­баш авы­лы.

Га­и­лә ул - учак. Шул учак­ның җы­лы­сын той­ган адәм ба­ла­сы тор­мыш­ның бо­рыл­ма­лы сук­мак­ла­рын уз­ган­да ада­шып кал­мый, ягъ­ни га­и­лә тәр­би­я­се аңа кө­тел­мә­гән сы­нау­лар ал­дын­да кау­шап төш­мәс­кә, ке­ше­лек сый­фат­ла­рын югалт­мас­ка көч һәм их­ты­яр би­рә.

Бә­хет - ул янә­шәң­дә тор­мыш ар­ба­сын бер­гә­ләп җи­ге­леп тар­ту­чың бу­лу.